FAQ
- » Waarom komen in Cinema Leuven enkel bioscopen in Leuven centrum aan bod?
- » Hoe komt het dat de oudste affiche in het archief pas van 1932 is, terwijl het politiereglement rond de openbare aanplakking dateert van 1892?
- » Hoe komt een filmaffiche tot stand? Wie werkt eraan mee?
- » Welke zijn de bekendste filmaffichetekenaars uit die periode?
- » Waar kan ik nog meer informatie vinden over Leuvense filmaffiches of Leuvense bioscopen?
- » Kan ik een reproductie van een filmaffiche aanvragen ?
Waarom komen in Cinema Leuven enkel bioscopen in Leuven Centrum aan bod?
Aangezien de volledige affichecollectie dateert uit een periode (1932-1968) van vóór de fusie van Leuven met de deelgemeenten (pas vanaf 1977), komen enkel de bioscopen van Leuven centrum aan bod.
Hoe komt het dat de oudste affiche in het archief pas van 1932 is, terwijl het politiereglement rond de openbare aanplakking dateert van 1892?
Pas vanaf het ontstaan van de eerste echte bioscopen net voor WOI verschijnen de eerste filmaffiches. Vaak gaat het in deze beginjaren om zuivere tekst- of invulaffiches naar het model van de theateraffiche. Het duurt nog tot het begin van de jaren 20, met de organisatie van de filmdistributie en -vertoning, vooraleer de geïllustreerde lithografische filmaffiche ingeburgerd raakt. In deze beginjaren is men gebonden aan het formaat van de lithografische steen. Vanaf de jaren 30, met de overgang naar de op fotografie gebaseerde procedés, wordt het formaat heel wisselend. Na WOII kiezen de Belgische affichedrukkers op grote schaal voor het bekende afichette-formaat van 40 x 60 cm.
Hoe komt een filmaffiche tot stand? Wie werkt eraan mee?
De bioscoopuitbaters kopen of huren de affiches van de lokale distributeur van de film, die meestal kantoor houdt in Brussel. Hij vormt de link tussen de filmproducent en de vertoner. De vertoners hebben doorgaans zelf geen inspraak in hoe de affiches eruitzien. De distributeur plaatst zijn bestelling bij de drukkerij. Op zijn beurt stelt de drukkerij tekenaars aan, die veelal anoniem blijven. Om de affiche zo passend mogelijk te maken, krijgen de tekenaars van de distributeur een inhoudelijke samenvatting, foto’s van de hoofdpersonages, filmstills en af en toe originele affiches ter beschikking. De film waarvoor ze reclame maken, hebben ze zelden gezien. Doordat affichetekenaars in verschillende landen vaak hetzelfde basismateriaal ter beschikking krijgen, vertonen de beeldelementen op de affiches vaak opvallende gelijkenissen. Soms laten de tekenaars zich zelfs rechtstreeks inspireren door de buitenlandse affiches voor dezelfde film. Dit wordt slechts af en toe op de affiche vermeld.
Welke zijn de bekendste filmaffichetekenaars uit die periode?
Dat de tekenaars veelal anoniem werkten, maakt het onderzoek naar de filmaffiche er niet gemakkelijker op. Toch zijn enthousiaste onderzoekers erin geslaagd enkele tekenaars te identificeren, zoals Julien ’t Felt (1874-1933), Paul Jamin (1911-1995) en Ernest Godts (1920). Soms zijn het zelfs kunstenaars die om den brode commercieel affichewerk aannemen. Zo is onder meer René Magritte actief als affichetekenaar. Naast traditionele reclameaffiches en catalogi, tekent hij midden jaren 30 ook enkele filmaffiches. Hij gebruikt daarvoor het pseudoniem Emair. Anderen zijn dan weer niet te beroerd om naam te maken met deze uitgesproken toegepaste kunstvorm. Raymond Elseviers, beter bekend als RAY, heeft ruim 220 Belgische filmaffiches op zijn palmares. Onder de naam Studio Ray runt hij in Brussel ook lange tijd een atelier dat gespecialiseerd is in de creatie van de zogenaamde ‘calico’s’. Dit zijn de grote beschilderde panelen die tot midden de jaren 60 van vorige eeuw aan de bioscoopgevels hangen. Ze maken reclame voor de hoofdfilm en de filmsterren worden er sterk uitvergroot op afgebeeld.
Waar kan ik nog meer informatie vinden over Leuvense filmaffiches of Leuvense bioscopen?
Naast de mooie collectie filmaffiches, bewaart het Leuvens stadsarchief ook allerlei archiefmateriaal betreffende de Leuvense bioscopen. Allereerst zijn er de tientallen bouwaanvragen voor het bouwen of uitbreiden van filmzalen. Vaak bevatten deze aanvraagdossiers ook plannen van de voorgevel en de binneninrichting. Daarnaast bezit het stadsarchief ook alle milieuvergunningen voor het uitbaten van een filmzaal. Bioscopen waren immers hinderlijke instellingen waarvoor bij de oprichting een onderzoek de commodo et incommodo noodzakelijk was.
Aankondigingen van films en eigentijdse filmrecensies vindt men dan weer in verschillende kranten die in het stadsarchief bewaard worden. Vooral de Passe Partout (1949-1988), de Journal des Petites Affiches de l’Arrondissement de Louvain (1834-1973) en de Moniteur des notaires (1920-1963) bevatten veel informatie en zijn zeer belangrijke kranten voor de Leuvense filmgeschiedenis.
Heel wat archief- en collectiemateriaal met betrekking tot film in Leuven werd al onderzocht door studenten voor het schrijven van hun eindverhandeling. Het resultaat van hun onderzoek kan je lezen in volgende publicaties:
L. Buyens, De kroniek van de Belgische filmaffiche, KULeuven, Leuven, 2010.
G. Convents, De integratie der kinematografie in een middelgrote Belgische stad: Leuven 1895-1918, KULeuven, 1978.
C. Hoebeke, Bioscoopprogrammering en filmcultuur in Leuven onder de Duitse bezetting, KU Leuven, Leuven, 2012.
K. Naud, Historisch onderzoek over de Leuvense filmprogrammering (januari 1919-mei 1940 & september 1944-december 1945), KU Leuven, Leuven, 2012.
J. Nijs, Geschiedenis van vijf Leuvense centrumbioscopen, 1945-1985, KULeuven, Leuven, 2011.
A. Nys, Een eeuw Leuvense bioscopen (1909-2009), KULeuven, Leuven, 2011.
E. Thirion, Het bioscoopwezen in Leuven tijdens het interbellum, KULeuven, Leuven, 1988.
D. Van Engeland, Bioscoop en film te Leuven (1940-1968). Een blik vóór en achter het witte scherm, KULeuven, Leuven, 1988.
B. Van de Broek, Kroniek van de Belgische filmaffiche. 1940-1944: de invloed van de Duitse bezetting op de Belgische filmaffiche, KULeuven, Leuven, 2010.
E. Van der Mosen, De Kroniek van de Belgische filmaffiche: de representatie van de vrouwelijke filmster op de Belgische affiche tussen 1930 en 1970, KULeuven, Leuven, 2010.
En uiteraard vind je ook meer info in het Salsa!-cahier Cinema Leuven
Wil je meer weten over de filmkeuringscommissie die besliste of kinderen al dan niet toegelaten werden bij specifieke filmvoorstellingen? Surf dan naar deze site van het Rijksarchief voor een online inventaris van hett archief van de filmkeuringscommissie.
Kan ik een reproductie van een filmaffiche aanvragen?
Omwille van de wetgeving op het auteursrecht is het niet mogelijk om reproducties van affiches te maken. Het auteursrecht wordt in België in hoofdzaak geregeld door de wet van 30 juni 1994 betreffende het auteursrecht en de naburige rechten. Volgens deze wetgeving is de toestemming van de auteur vereist om een werk gedeeltelijk of geheel te reproduceren (analoog of digitaal kopiëren, inscannen etc.)
Auteursrechtelijke bescherming wordt geboden gedurende het volledige leven van de auteur en bovendien tot 70 jaar na zijn overlijden. Dit betekent dat anno 2011 nog werken worden beschermd waarvan de auteur in het jaar 1940 overleden is. Het werk van een tekenaar die in dat jaar overleden is op bijvoorbeeld 60-jarige leeftijd en die als dertiger een filmaffiche ontwierp, heeft als ontstaansjaar dus 1910 en valt nog onder deze wetgeving.